Aan het einde van de 19e eeuw, ook wel de gouden tijd voor de kabeljauwvissers, telde Saint-Pierre en Miquelon meer dan 500 traditionele vissersboten: platbodems. Vandaag zijn al deze houten bootjes vervangen door trawlers, maar enkele gepassioneerden houden de erfenis in ere.
Het regent pijpenstelen de ochtend waarop Gilles en Stéphane terugkomen na 48u gevist te hebben aan boord van de Cap Percé. We praten terwijl het stilaan ochtend wordt en de contouren van Saint-Pierre zich aftekenen tegen de mist.
De twee broers stammen af van Acadiërs. Ze zijn hier opgegroeid, op de archipel, omringd door zeemannen. Toen ze nog klein waren, gebeurde het al eens dat hun moeder ineens op school stond: de visvangst kon niet wachten! Ze beloofden hun leraar dat ze hun huiswerk thuis zouden maken en gingen met het hele gezin vissen, aan boord van platbodems.
Een handvol zet de traditie onverzettelijk verder
De platbodem is de traditionele boot van Saint-Pierre en Miquelon, een soort variant op de Amerikaanse kano. De vissers hebben deze boten ingeruild voor modernere exemplaren, maar in Saint-Pierre zet een vuistvol onverzettelijken de traditie verder. Ze heten de Zigotos, naar de vereniging die ze opgericht hebben meer dan dertig jaar geleden. Wanneer Gilles erover praat, fonkelen zijn ogen, trots als hij is op het erfgoed van de archipel.
Enkele uren later tref ik Gilles aan zoutmijn n°20. Aan het einde van de dag treffen de Zigotos elkaar aan deze kleurrijke hangars. Op zomeravonden komt er zo een hele bende bijeen. Sommigen komen roeien en anderen wat kletsen, want de Zigotos creëren ook sociale samenhang.
Van de visvangst tot grote wedstrijden
De eerste zoutmijn werd omgetoverd tot een klein museum. Hier vind je roeispanen en motoren die de geschiedenis van de traditionele boot vertellen, van de kabeljauwvangst tot wedstrijden waarbij de roeiers met de kracht van hun armen tot Langlade of zelfs Terre Neuve gingen.
Ernaast beginnen twee vrouwen aardappelen te schillen om het avondeten te bereiden. Iedereen zal samen eten, aan dezelfde tafel, na de tocht op zee. Van de 80 leden komen er maar weinig om echt te roeien: het belangrijkste blijft de sociale uitwisseling.
Achter de kokkinnen hangen enkele viswerktuigen aan de muur. Ook al worden ze niet meer gebruikt door de professionele vissers, de gepassioneerden van de vereniging blijven de traditionele lijnen en het aas gebruiken om de kabeljauw te vangen die ze samen opeten.
Niets is recht op een platbodem
Gezeten aan de zijkant aanschouwt Robert de platbodems. Nu hij gepensioneerd is, besteedt hij een deel van zijn vrije tijd aan de Zigotos. Hij vaart niet meer uit op zee: zijn grootste plezier is het atelier. Aangezien de Zigotos niet alleen het water opgaan met hun eigen boten, zetten ze de traditie verder met het bouwen van nieuwe platbodems.
Er bestaan verschillende versies van deze houten vaartuigen, in verschillende maten, naargelang het aantal roeiers, maar allemaal hebben ze een moeilijkheid gemeen: niets is recht op een platbodem. Elke plank is gebogen en volgt de afgeronde lijnen van de boot.
De roeiers van de dag komen een na een aan. Alle leeftijden zijn vertegenwoordigd. Een puber, dochter en kleindochter van vissers, paradeert zo trots als een pauw voor haar vriendinnen, want vandaag gaat zij voor het eerst het roer bedienen. De dertigjarige Parijse die enkele maanden op missie is op de archipel en die bij de Zigotos een sportzaal in de open lucht en een nieuwe familie gevonden heeft. De veertigjarige bankierster en de gepensioneerde leraar die van het mooie weer komen genieten.
Iedereen verzamelt zich rond Jean-Marc. Hij is de beweging van de Zigotos begonnen en ook vandaag nog controleert hij de uitvarende boten. De Zigotos leggen een boot voor zes personen op het water. Drie paar roeiers en een persoon die het roer bedient.
Ik volg Gilles aan boord van een tweede boot, met een motor. De roeiers geven alles tot aan de haven van Saint-Pierre. Het is geen eenvoudige oefening: ze moeten alle zes synchroon roeien!
De zee is zo glad als een spiegel vanavond, ideaal om te varen dus! De wind is zacht, de zon streelt de gezichten. Dit is waarschijnlijk een van de laatste keren dat de Zigotos op zee kunnen uitvaren voor de winter. Niets dan lachende gezichten. Na een toer door de haven, zetten we koers naar de zoutmijnen terwijl we langs het Île aux Marins varen.
Jeugdherinneringen die ze delen met de bezoekers
De helft van de roeiers is hier opgegroeid, en toch lijken ze geen genoeg te krijgen van deze eilanden met hun kleurrijke huizen. Je voelt hoe sterk alle generaties gehecht zijn aan het erfgoed en de geschiedenis van Saint-Pierre en Miquelon.
In de zomer kunnen toeristen met de Zigotos uitvaren op de blatpodems. Ze gaan niet zo snel als de rubberboten, maar daar gaat het ook niet om. De zigotos vertellen vooral verhalen uit hun kindertijd aan de bezoekers, of zelfs verhalen van hun grootouders, in dit kleine stukje Frankrijk in Noord-Amerika.